Türkiye-Çin Arasındaki Suçluların İadesi Andlaşması Uygur Türklerini Çin’e Kendi Ellerimizle Teslim Etmemiz Sonucunu Doğuracak Bir Uygulamaya Yol Açacaktır

Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye arasında 13 Mayıs 2017 tarihinde “Suçluların İadesi Andlaşması” imzalanmıştır. Andlaşma 12 Nisan 2019 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanı’nın imzasıyla onaylamayı uygun bulmak üzere TBMM’ye sunulmuştur. Yakın dönemde Çin Halk Cumhuriyeti tarafından onaylanarak yürürlüğe giren bu andlaşmanın TBMM’nin de gündemine gelmesi beklenmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti’nde milyonlarca Uygur Türkü ve farklı etnik kökenden Müslümanlar yaşamaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti tarafından sistematik şekilde ağır insan hakları ihlallerine uğrayan çoğunluğu Uygur Türkü olan on binlerce Çin vatandaşı Müslüman, yaşadıkları zulümden kaçarak ülkemizde ikamet etmektedir. Bu minvalde Türkiye ile Çin arasında yapılan suçluların iadesi andlaşması iki devlet arasındaki standart bir adli yardımlaşma andlaşması olarak değerlendirilemez. Çin-Türkiye arasındaki Suçluların İadesi Andlaşması, Türkiye’de ikamet etmekte olan Uygur Türklerinin iadesine imkan vermektedir.

AİHS’nden doğan yükümlülüklerimize göre; hiç kimse, ölüm cezasına çarptırılabileceği, işkence veya kötü muameleye uğrayabileceği bir ülkeye teslim edilemez. Çin’in ağır insan hakkı ihlalleri konusundaki sicili oldukça kabarıktır. Tüm bunlar ışığında; Sayın Dışişleri Bakanı’na 14.01.2021 tarihinde aşağıdaki soruları soru önergesiyle yöneltmiş durumdayız:

1. Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti arasında “Suçluların İadesi Andlaşması”na neden ihtiyaç duyulmuştur?
2. Türkiye’de ikamet eden Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşı sayısı kaçtır? Bunlardan kaçı ‘Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ doğumludur?
3. Bugüne kadar Çin Halk Cumhuriyeti’ne Çin vatandaşı kaç kişi iade edilmiştir? Bunlardan kaçı ‘Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ doğumludur? Bu kişiler hangi suç isnatları nedeniyle Çin’e iade edilmişlerdir?
4. Söz konusu andlaşmanın imzalanma talebi hangi ülkeden gelmiştir?
5. İade talebi için soruşturmanın dahi yeterli olduğu göz önüne alındığında; Çin Halk Cumhuriyeti’nin, Uygur Türkleri hakkında haksız yere terörist isnadında bulunarak Suçluların İadesi Andlaşması kapsamında Uygur Türklerinin Çin’e iade edilmesi için Türkiye’ye talepte bulunması halinde Türkiye nasıl bir yol izleyecektir?
6. Çin, Türkiye’de işlendiğini ileri sürdüğü suçların faillerinin de iadesini talep edebilecek midir?
7. Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye arasında imzalanan Suçluların İadesi Andlaşması’na taraf devletlerden çekince ya da şerh koyan olmuş mudur? Şayet olmuşsa hangi konularda şerh veya çekince konulmuştur?
8. Terör örgütü üyeliği soruşturması kapsamında iade edilen kişilerin Çin’de ölüm cezası, işkence ve kötü muameleye maruz kalma ihtimali karşısında söz konusu sözleşme Anayasa’ya ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı değil midir?